Bên cạnh các kỹ năng như giao tiếp, làm việc nhóm… kỹ năng đưa ra quyết định cũng đóng vai trò rất quan trọng trong việc định hình sự nghiệp của mỗi người.
Kỹ năng đưa ra quyết định chiếm vai trò quan trọng như thế nào trong công việc?
Hôm nay ăn gì, giữa hai chiếc áo này thì nên mua cái nào. Mỗi ngày, khi thức dậy, chúng ta đều băn khoăn giữa các lựa chọn, sợ mình chọn sai, và cả hối hận khi đưa ra lựa chọn có kết quả tệ. Trong quá trình phát triển sự nghiệp, kỹ năng đưa ra quyết định còn đóng vai trò quan trọng và cần thiết hơn nữa, ảnh hưởng trực tiếp đến nhiều yếu tố như thu nhập hay mức độ hài lòng trong công việc. Cụ thể hơn, kỹ năng đưa ra quyết định có những vai trò sau:
- Giúp lập kế hoạch và chiến lược công việc hiệu quả hơn
Việc đưa ra quyết định hiệu quả chính là nền tảng cho việc lập kế hoạch nghề nghiệp mang tính chiến lược. Ví dụ, nếu A đang lên kế hoạch trong vòng 5 năm sẽ tăng lên từ cấp bậc executive sang manager, A sẽ xác định mình cần làm gì để công ty thấy được năng lực và tăng chức vụ; ở vị trí manager sẽ cần học hỏi và trau dồi thêm những kỹ năng gì. Mỗi cá nhân cần đưa ra những quyết định kỹ càng, sáng suốt rằng mình sẽ nên làm gì để trở nên phù hợp với mục tiêu dài hạn.
- Nhận biết và theo đuổi cơ hội
Khả năng nhận biết và theo đuổi cơ hội chính là kết quả của việc đưa ra quyết định đúng đắn. Phát triển được kỹ năng quyết định trong công việc, mỗi người sẽ có khả năng phân tích đâu là cơ hội để bản thân tiến xa trong công việc. Giả sử nếu bạn muốn thay đổi công việc, kỹ năng quyết định sẽ là nền tảng vững chắc để bạn lựa chọn thời điểm nào là thích hợp thay đổi môi trường làm việc, công ty nào sẽ là bến đỗ phù hợp để bạn dừng chân.
- Quản lý được rủi ro
Những quyết định quan trọng, có tính bước ngoặt trong công việc đều đi kèm với rủi ro. Trong lĩnh vực kinh doanh, quyết định thiếu cân nhắc có thể dẫn đến “sai một li, đi một dặm”, làm ảnh hưởng đến cả doanh nghiệp. Gần 150 năm lịch sử của Toshiba đã kết thúc, và một trong những lý do dẫn đến cái kết buồn này chính là khi ban lãnh đạo quyết định thu mua nhà máy điện hạt nhân Westinghouse ở Mỹ. Dự án không thuộc chuyên môn của Toshiba để rồi đến năm 2017, Westinghouse phá sản đi kèm với khoản nợ 6 tỷ đô. Để giảm thiểu và hạn chế rủi ro thì kỹ năng quyết định nắm giữ vai trò rất quan trọng, đòi hỏi sự nỗ lực, đúc rút kinh nghiệm không ngừng của cá nhân.
- Phát triển kỹ năng lãnh đạo
Cả hai người đều có năng lực, sự cầu tiến trong công việc như nhau. Nhưng sự khác biệt để một người tiếp tục gắn bó, trở thành lão làng trong nghề và một người vươn lên vị trí lãnh đạo phần nhiều đều nằm ở khả năng quyết định, xử lý tình huống. Nếu bạn có mục tiêu vươn đến vị trí lãnh đạo trong tương lai, kỹ năng đưa ra quyết định luôn nắm vai trò quan trọng.
Các nhà lãnh đạo thường xuyên phải đối mặt với những quyết định phức tạp ảnh hưởng đến nhóm và tổ chức của họ. Và kỹ năng ra quyết định mạnh mẽ góp phần lãnh đạo hiệu quả, tạo niềm tin cho các thành viên trong nhóm và thúc đẩy môi trường làm việc tích cực.
Tại sao chúng ta thường đưa ra quyết định sai lầm trong công việc?
Từ chối offer của công ty khác để rồi lại thấy hối hận. Quyết định tạm gác công việc để bỏ phố về quê rồi lại trở lại, chật vật thích nghi công việc… “Nhân vô thập toàn”, không một ai trong chúng ta chưa bao giờ hối hận vì đã lựa chọn sai, thiếu cân nhắc kỹ lưỡng. Chỉ khi hệ lụy tiêu cực đã xảy ra, nhìn lại cả một quá trình, chúng ta mới tự hỏi: “Tại sao thời điểm đó mình lại quyết định như vậy?” Song, điều gì khiến chúng ta mất tỉnh táo khi đưa ra những quyết định liên quan đến công việc?
- Bạn để cảm xúc áp đảo
Những quyết định sai lầm, nông nổi nào cũng có phần đến từ việc chúng ta để cảm xúc dẫn dắt. Theo khoa học, cảm xúc hoạt động tách biệt hoàn toàn với suy nghĩ. Não người chia ra làm hai phần, não trái chuyên “phụ trách” việc tư duy, logic, phán đoán… Não phải thiên về cảm xúc, sự sáng tạo và khả năng cảm nhận, ham muốn nhất thời. Đáng buồn thay, não phải có xu hướng bắt não trái phục tùng mình. Cũng vì thế mà khi đưa ra quyết định, những cảm xúc nhất thời ở não phải đã dẫn lối, khiến chúng ta thường lựa chọn sai.
Ví dụ, bạn muốn chuyển việc vì cảm thấy môi trường công ty cũ không còn phù hợp. Bạn phỏng vấn thành công nhưng sau cùng lại từ chối offer công ty mới chỉ vì trong vài phút giây, bạn nghĩ rằng bản thân đã gắn bó với công ty hiện tại đã lâu. Nếu bạn ra đi, mentor đã dẫn dắt bạn từ những ngày đầu sẽ buồn, và thế là bạn chọn ở lại để rồi lại mơ về một môi trường mới, tự hỏi tại sao mình không suy nghĩ kỹ hơn.
- Thiên kiến hiện tại
Nhà tâm lý học Walter Mischel từng thực hiện một thí nghiệm có sự tham gia của trẻ em từ 3 đến 5 tuổi. Những đứa trẻ sẽ phải lựa chọn nhận một phần thưởng ngay lập tức hay nhận 2 phần thưởng sau 15 phút nữa. Đa phần các em đều lựa chọn ngay lập tức nhận một phần thưởng. Theo Walter, những đứa trẻ có thể trì hoãn sự hài lòng và chờ đợi phần thưởng thứ hai đã chứng tỏ khả năng vượt qua thành kiến hiện tại và thể hiện khả năng tự chủ tốt hơn.
Hiện tượng trên trong tâm lý học, nó có tên thiên kiến hiện tại, đề cập đến xu hướng các cá nhân ưu tiên nhiều quyền lợi hoặc lợi ích trước mắt hơn. Thiên kiến này cũng là lý do chúng ta đưa ra những quyết định sai lầm trong công việc. Lấy ví dụ rất đơn giản, một người tạm thời gác lại việc học tiếng Anh để ưu tiên làm thêm nhiều việc sau giờ hành chính. Học tiếng Anh rất khó, mất thời gian, nhưng về lâu dài, nếu không có tiếng Anh, người này có thể sẽ bỏ lỡ nhiều cơ hội, kiến thức, hoặc công việc không có sự thăng tiến.
Ngoài 2 nguyên nhân trên, việc đưa ra quyết định thiếu đúng đắn trong công việc còn đến từ một số nguyên nhân như thiếu trải nghiệm, kiến thức chuyên môn, chỉ thấy kết quả tích cực mà chưa hình dung ra hệ lụy…
Làm sao để phát triển khả năng đưa ra quyết định?
Nhìn lại lịch sử, ngay cả những lãnh đạo các công ty lớn như Kodak, Microsoft… cũng có thể đưa ra những quyết định sai lầm, gây nhiều hệ quả. Trong quá trình làm việc và phát triển sự nghiệp, quyết định thiếu chính xác là điều không thể tránh. Tuy nhiên, chúng ta vẫn có thể trau dồi để cải thiện kỹ năng này, giảm thiểu rủi ro.
Thu thập và tìm hiểu thông tin thật kỹ
Dù là quyết định lớn hay nhỏ trong công việc, mỗi người cũng cần xác minh thông tin thật kỹ, kiểm tra từ nhiều nguồn để tránh sự phiến diện, hạn chế lựa chọn sai.
Tìm kiếm lời khuyên
Những chuyên gia, đồng nghiệp bạn tin cậy đều có thể cho bạn lời khuyên hữu ích vì có thể họ đã từng trải qua những hoàn cảnh tương tự.
Rút kinh nghiệm từ quyết định sai
Rất nhiều người không mong muốn nhớ lại những sai lầm trong quá khứ vì chúng gắn liền với những kí ức buồn. Nhưng một quyết định sai là cơ hội để có nhiều quyết định đúng khi mỗi người có thể nhìn nhận lại vấn đề và rút ra bài học kinh nghiệm.
Song, một quyết định sai là tiền đề cho nhiều quyết định sáng suốt. Vì sau mỗi lần thất bại, mỗi người chúng ta có cơ hội nhìn lại vấn đề, rút ra bài học kinh nghiệm, trưởng thành hơn trong lần đưa ra lựa chọn tiếp theo.
Viết ra suy nghĩ của chính mình
Để lý trí không còn dắt mũi khi đưa ra quyết định là điều vô cùng khó vì về tiến hóa, bộ não chúng ta đều theo cơ chế khoa học như vậy. Tuy nhiên, chúng ta vẫn có thể tránh việc bị cảm xúc “dắt mũi” gây ảnh hưởng đến quyết định trong công việc bằng cách viết tất cả những suy nghĩ của mình ra giấy. Khi ý tưởng được viết ra, chúng ta có cơ hội nhìn nhận vấn đề một cách khách quan hơn, tựa như việc chúng ta làm chậm sự nhanh nhạy của não phải.
Chúng ta thường xuyên cần phải đưa ra những quyết định trong 8 tiếng làm việc của 5 ngày trong tuần. Chính vì thế, việc trau dồi kỹ năng để mỗi lựa chọn trở nên thấu đáo hơn là vô cùng cần thiết. Tuy nhiên, khi đã lỡ có những quyết định sai lầm, mỗi người cũng không nên dằn vặt, tự trách bản thân. Thay vào đó, hãy học hỏi từ những lỗi lầm và tiến bộ hơn từng ngày. Những quyết định đúng đắn sẽ là kết quả của hành trình phát triển này trong con đường sự nghiệp của mỗi cá nhân.
