Trong thế giới mà nội dung có thể tạo ra chỉ trong vài giây, làm sao để người viết giữ được bản sắc cá nhân và tạo ra trải nghiệm thật sự chạm đến người đọc?

Tiết kiệm thời gian, công sức và gợi mở nhiều ý tưởng mới mẻ, AI đang dần hiện diện trong cuộc sống của chúng ta như một “trợ lý sáng tạo” lý tưởng. Chỉ cần vài dòng lệnh, một bài viết hoàn chỉnh có thể được tạo ra trong chưa đầy một phút.

Tuy nhiên, chính sự dễ dàng ấy đang đẩy nhà sáng tạo nội dung và người dùng vào một cuộc “khủng hoảng” mới. Khi quá nhiều nội dung được tạo ra nhanh và giống nhau, trải nghiệm của người đọc ngày càng giảm sút. Từng câu văn trở nên trơn tru đến mức vô cảm, thiếu vắng cảm xúc và những quan điểm thực sự của người viết.

Vậy làm sao để tạo ra nội dung có bản sắc thật sự trong thời đại AI lên ngôi?

Viết từ trải nghiệm thật

AI có thể tổng hợp thông tin nhanh, nhưng không thể thay thế trải nghiệm sống. Những quan sát nhỏ, cảm xúc cá nhân, những chi tiết rất “đời” chính là thứ khiến nội dung trở nên gần gũi và có chiều sâu.

Theo khảo sát của Rutgers University (2024), 62% người đọc vẫn tin tưởng nội dung do nhà báo viết, trong khi chỉ 48% cảm thấy tin tưởng nội dung được tạo bởi AI, dù nó được đánh giá là rõ ràng và dễ đọc hơn.

Vì vậy, hãy tập ghi lại các trải nghiệm nhỏ mỗi ngày như một cuộc hội thoại đáng nhớ, một điều không như ý, một ý tưởng chợt lóe lên. Đừng ngại thể hiện cảm xúc cá nhân như chán nản, hy vọng, bất lực, phấn khích… Đó chính là điều khiến giọng văn trở nên khác biệt và mang tính cá nhân hóa.

Một cách để đào sâu góc nhìn là tập đặt câu hỏi: “Tôi từng nghĩ gì?” thay vì “Người ta muốn nghe gì?”. Nhiều khi, thứ khiến người đọc nhớ là điều bạn từng nghĩ nhưng chưa ai nói ra rõ ràng.

Ngoài ra trải nghiệm thật còn truyền tải được chủ đích của người viết trong việc thể hiện quan điểm hay trình bày sự việc, điều mà ở AI thường bị thiếu. AI dễ dàng kết hợp thông tin một cách tự tin nhưng máy móc và đôi khi không hoàn toàn hiểu được hàm ý thật sự mà người viết muốn truyền tải.

Viết từ trải nghiệm thật không đồng nghĩa với kể lể. Viết hay là sự kết hợp giữa cảm xúc chân thật và khả năng chọn lọc chi tiết. Khi người viết học cách quan sát cuộc sống và quan sát chính mình, họ sẽ luôn có thứ để kể, dù không cần phải viết nhiều.

Kể chuyện thay vì chỉ đưa thông tin

Một trong những điểm yếu lớn nhất của nội dung AI là thiếu khả năng kể chuyện. AI giỏi tóm tắt, liệt kê, định nghĩa, nhưng kém trong việc tạo ra nhịp điệu, bất ngờ hay cảm xúc. Đó mới là những yếu tố khiến người đọc thực sự muốn ở lại.

Trong khi đó, kể chuyện là cách con người kết nối với nhau từ hàng ngàn năm trước. Một tình huống nhỏ, một cảm xúc vụt qua hay một xung đột cá nhân đôi khi có sức nặng hơn cả một danh sách lời khuyên.

Một nghiên cứu từ Stanford cho thấy, thông tin được kể dưới dạng câu chuyện có khả năng ghi nhớ gấp khoảng 22 lần so với cách truyền đạt thông tin khô khan. Storytelling chính là vũ khí của người viết giữa thời content AI bão hòa.

Thay vì viết “Người trẻ cần học cách từ chối để giữ ranh giới cá nhân”, hãy kể về một lần bạn đồng ý với một việc mình không muốn làm và hậu quả kéo dài sau đó. Câu chuyện không cần quá kịch tính, chỉ cần đủ thật và có lớp lang. Khi người đọc nhìn thấy chính họ trong câu chuyện của bạn, họ sẽ thực sự lắng nghe.

Việc kể chuyện cũng không đồng nghĩa với việc viết dài. Một đoạn ngắn có đầy đủ bối cảnh, diễn biến và cảm xúc thực là đủ. Càng ít giảng giải, nội dung càng dễ tiếp cận. Trong bối cảnh “nghìn bài như một”, một câu chuyện không cố “rao giảng đạo lý” lại chính là thứ khiến người đọc muốn chia sẻ.

Cá nhân hóa giọng văn

Đa số người đọc hiện nay đã có đủ kinh nghiệm để cảm nhận được sự khác biệt, như một dạng trải nghiệm thực tế về cảm giác mà nội dung do AI tạo ra mang lại.

AI có thể viết đúng ngữ pháp, đúng cấu trúc, đúng chuẩn SEO, nhưng lại thiếu thứ quan trọng nhất là giọng nói. Giọng văn là thứ khiến người đọc biết ai đang ở phía bên kia màn hình. Nó không đến từ những câu chữ trau chuốt, mà từ cách bạn đặt câu hỏi, ngắt dòng, chọn từ, hay thậm chí là dùng một icon thở dài đúng lúc.

Tôi từng đọc một bài viết dài trên Facebook của một người bạn, nội dung nói về bài học từ khóa học về bảo hiểm. Về mặt hình thức, bài rất chỉn chu với câu cú gãy gọn, ý tưởng rõ ràng, dẫn dắt mượt. Nhưng đọc xong, tôi cảm thấy… chẳng có gì đọng lại. Nó giống như một bài tổng hợp từ đâu đó, không chứa những câu từ quen thuộc thể hiện giọng điệu hay cảm xúc đặc trưng của người viết. Tôi nhận ra nếu là bạn tôi thật sự viết, có lẽ sẽ có vài câu đùa vui, vài chỗ cảm thán hơi lộn xộn và chắc chắn không quá “tròn trịa” như vậy.

Bởi lẽ, giọng văn cá nhân không cần phải hoa mỹ. Nó bắt nguồn từ chính cách bạn nói chuyện mỗi ngày, cách bạn kể lại một câu chuyện với bạn bè, cách chia sẻ quan điểm trên bàn làm việc. Có thể là một chút mỉa mai nhẹ, một sự hóm hỉnh tự nhiên, hay một nỗi buồn không cần giấu.

Đừng ngại dùng từ lóng hay những thói quen không viết hoa, thiếu dấu câu. Quan trọng là người đọc cảm nhận được bạn thật sự đang nói.

Một cách đơn giản để kiểm tra: hãy gửi bài viết của mình cho một người bạn thân và hỏi xem họ có “nghe ra” giọng bạn không. Nếu không, có thể bạn đang viết theo một khuôn mẫu nào đó. Hãy thật tập trung suy nghĩ và bộc bạch với chính cảm xúc cá nhân để thể hiện giọng văn riêng của mình.

Coi AI là trợ lý

AI không phải là kẻ thù của sáng tạo, vấn đề nằm ở cách ta dùng nó. Nếu xem nó là một trợ lý hỗ trợ tư duy, bạn sẽ tiết kiệm được rất nhiều thời gian mà vẫn giữ được chất riêng trong từng câu chữ.

Bạn có thể dùng AI để phát triển ý tưởng ban đầu: đặt một câu hỏi, đưa vào chủ đề đang bí, hoặc nhờ AI gợi ra vài góc nhìn khác nhau để tham khảo. Từ đó, bạn phác thảo lại dàn ý theo hướng phù hợp với bản thân, rồi bắt tay vào viết bằng chính ngôn ngữ của mình.

Điều quan trọng là không bê nguyên văn câu chữ AI tạo ra, dù nghe có vẻ hợp lý. Hãy đọc lại thật kỹ, chỉnh cấu trúc, thay từ, thêm một chút trải nghiệm cá nhân.

Một cách luyện tập hiệu quả là dùng bản nháp do AI tạo ra như một bản thô, sau đó viết lại từ đầu bằng chính giọng điệu và suy nghĩ của bạn. Lúc đầu có thể hơi chậm, nhưng càng làm, bạn sẽ càng cảm nhận rõ: phần giá trị nhất của bài viết vẫn luôn đến từ phần bạn tự nghĩ, chứ không phải phần máy móc gợi ý.

Mấu chốt ở đây còn nằm ở việc biết khi nào là điểm dừng. AI giỏi bắt chước nhưng thiếu chủ đích cá nhân mà ôm đồm quá nhiều, gây “bội thực” cho người đọc. Bản năng dừng lại để tinh chỉnh, để chừa khoảng trống là thứ mà máy móc không hoàn toàn bắt chước được.

Suy cho cùng, AI có thể giúp bạn bắt đầu nhanh hơn. Nhưng điều khiến người đọc dừng lại vẫn là thứ đến từ bạn.

Kết luận

Trong thế giới mà mọi người có thể tạo ra nội dung chỉ bằng một cú click, thứ duy nhất tạo sự khác biệt là bản sắc cá nhân. Vì vậy, thay vì cố gắng viết nhiều hơn hay nhanh hơn, hãy bắt đầu bằng việc viết chậm lại, nghĩ kỹ hơn và để chính mình hiện diện trong từng câu chữ.

Số liệu ghi nhận tính đến thời điểm biên tập bài viết.