Trong thời đại bùng nổ của công nghệ và AI, nơi hàng triệu nội dung ra đời mỗi ngày, việc nắm vững nghệ thuật kể chuyện giàu cảm xúc trở thành kim chỉ nam quan trọng cho tất cả chúng ta. Từ những thiên sử thi Hy Lạp cổ đại đến các bom tấn phòng vé Hollywood, mọi câu chuyện thành công đều có chung một cấu trúc bí ẩn - “Hành trình người anh hùng” (Hero’s Journey). Christopher Vogler đã giải mã sức hút vượt thời gian của cấu trúc kể chuyện độc đáo ấy trong Hành Trình Người Viết (The Writer’s Journey), ông đã đưa ra một “bản đồ” chi tiết dành cho bất kỳ ai muốn chạm đến trái tim người đọc. Dựa trên nền tảng lý thuyết thần thoại của Joseph Campbell, Vogler không chỉ phân tích cách câu chuyện vận hành trong điện ảnh và văn học, mà còn chỉ ra sức mạnh của cảm xúc trong bất kỳ hành trình sáng tạo nào – từ một bài blog nhỏ bé đến một chiến dịch thương hiệu toàn cầu.
Hành trình người viết - Một tác phẩm kinh điển về nghệ thuật kể chuyện
Christopher Vogler và Hành trình người viết
Christopher Vogler là một biên kịch, nhà tư vấn kịch bản kỳ cựu của Hollywood, từng làm việc cho những hãng phim như Disney, Fox, Warner Bros, Universal... Với nền tảng học vấn chuyên sâu về điện ảnh và thần thoại, Vogler đặc biệt chịu ảnh hưởng từ công trình nghiên cứu đồ sộ của Joseph Campbell – Người hùng mang ngàn gương mặt (The Hero with a Thousand Faces) nghiên cứu về các mẫu hình thần thoại xuyên suốt các nền văn hóa.
Từ niềm say mê này, năm 1985, Vogler đã soạn một bản ghi nhớ dài 7 trang có tên Những hướng dẫn thực hành từ “Người hùng mang ngàn gương mặt” (A Practical Guide to The Hero with a Thousand Faces) nhằm hướng dẫn các biên kịch Disney áp dụng cấu trúc “Hành trình người anh hùng” vào viết kịch bản. Tài liệu này nhanh chóng lan truyền khắp ngành công nghiệp điện ảnh Mỹ và trở thành nền tảng để ông phát triển thành quyển sách Hành trình người viết, xuất bản lần đầu năm 1992 và được dịch sang tiếng Việt năm 2024 bởi dịch giả Trần Minh.
Trong Hành trình người viết, Vogler hệ thống hóa hành trình kể chuyện thành 12 giai đoạn rõ ràng, từ tiếng gọi phiêu lưu, gặp gỡ người dẫn đường, vượt thử thách, đối mặt tử thần cho đến chiến thắng và trở về. Không dừng lại ở lý thuyết, Hành trình người viết còn truyền cảm hứng cho mỗi cá nhân nhận ra rằng, hành trình sáng tạo và cả cuộc sống của họ cũng chính là một câu chuyện anh hùng mà họ đang tự tay viết nên.
Ai nên đọc cuốn sách này?
Hành trình người viết của Christopher Vogler là cuốn sách dành cho bất kỳ ai mong muốn kể chuyện một cách sâu sắc, tận dụng sức mạnh của ngôn từ trong thuyết phục, bán hàng, lãnh đạo, truyền cảm hứng… hay nói đúng hơn là trong bất kỳ lĩnh vực nào.
Trước hết, đây là kim chỉ nam không thể thiếu cho các nhà văn, biên kịch, nhà làm phim, và bất kỳ ai hoạt động trong lĩnh vực sáng tạo nội dung - những người đang tìm kiếm một khung cấu trúc mạnh mẽ để xây dựng các câu chuyện hấp dẫn, giàu cảm xúc và có sức lan tỏa lâu dài.
Ngoài ra, những người làm marketing, quảng cáo, xây dựng thương hiệu cá nhân cũng sẽ tìm thấy trong cuốn sách này một nguồn cảm hứng quý giá. Trong thời đại truyền thông dần bão hòa, việc biết cách “đóng gói” các thông điệp thành một hành trình giàu cảm xúc chính là chìa khóa để kết nối sâu sắc với khách hàng và cộng đồng.
Dù bạn là người viết chuyên nghiệp, người kể chuyện nghiệp dư, hay đơn giản là một cá nhân đang khát khao thấu hiểu và làm chủ câu chuyện cuộc đời mình, cuốn sách này chắc chắn sẽ đồng hành cùng bạn trên hành trình sáng tạo nhọc nhằn nhưng thú vị ấy.
Giải mã sức mạnh của cấu trúc “Hành trình người anh hùng” trong việc xây dựng một câu chuyện hấp dẫn
Mô hình Hero’s Journey mà Vogler trình bày gồm 12 giai đoạn cơ bản mà nhân vật chính phải trải qua để hoàn thiện hành trình biến đổi của mình. Câu chuyện bắt đầu ở thế giới thường nhật (1), nơi nhân vật đang sống cuộc sống bình lặng, cho đến khi họ nhận được lời kêu gọi phiêu lưu (2). Ban đầu, nhân vật có thể từ chối lời kêu gọi vì sợ hãi hoặc nghi ngờ bản thân (3), nhưng khi gặp được người hướng dẫn (4), họ lấy lại niềm tin và quyết định bước qua ngưỡng cửa đầu tiên - bắt đầu chuyến hành trình đầy thử thách (5).
Trên con đường mới, nhân vật sẽ phải đối mặt với thử thách, kết bạn với đồng minh và đối đầu với kẻ thù (6). Họ tiếp cận “hang sâu nhất” – nơi ẩn chứa nỗi sợ hãi lớn nhất (7), rồi trải qua thử thách cam go (8) để giành lấy phần thưởng (9). Sau đó, nhân vật bắt đầu con đường trở về (10), đối mặt với một thử thách cuối cùng (phục sinh) trước khi trở lại thế giới cũ (11) và mang theo những bài học, giá trị mới để chia sẻ với cộng đồng (12).
Không chỉ là một công thức, hành trình này phản ánh chính trải nghiệm tâm lý con người: nỗi sợ thay đổi, nhu cầu chiến thắng bản thân, khát vọng trưởng thành. 12 chặng đường của người anh hùng đánh đúng vào từng cung bậc cảm xúc sâu kín nhất, khiến người đọc, người nghe vô thức đồng cảm và dõi theo nhân vật đến cùng.
Khi thế giới chuyển mình dưới sức ép công nghệ và AI, nhu cầu về những câu chuyện mang dấu ấn con người - những câu chuyện có cảm xúc thực, hành trình thực, trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Nắm được “Hành trình người anh hùng” cũng chính là học cách viết nên những di sản cá nhân có sức sống vượt thời gian.
Xây dựng hành trình người hùng của riêng bạn
Bạn không cần là nhà văn chuyên nghiệp hay biên kịch điện ảnh để ứng dụng “Hành trình người anh hùng” vào công việc sáng tạo của mình. Đối với bất kỳ ai, từ một người viết blog cá nhân đến nhà sáng tạo nội dung, mô hình này mở ra cách tiếp cận gần gũi nhưng đầy sức mạnh: biến những trải nghiệm vượt qua khó khăn, khám phá bản thân hay theo đuổi ước mơ thành câu chuyện hấp dẫn.
Khoa học thần kinh cho thấy rằng những câu chuyện có cấu trúc cảm xúc rõ ràng kích hoạt các hormone then chốt trong não bộ1. Khi người đọc đồng cảm với nhân vật chính, trải qua nỗi sợ, chiến đấu với thử thách, rồi giành chiến thắng, cơ thể họ giải phóng oxytocin (hormone tạo cảm giác tin tưởng và kết nối), dopamine (hormone gắn liền với sự hào hứng và kỳ vọng), và thậm chí cortisol (hormone căng thẳng khiến người đọc chú ý hơn). Chính sự kích hoạt sinh hóa này làm cho những câu chuyện được xây dựng theo Hero’s Journey có sức hút mãnh liệt, khó quên và dễ dàng thuyết phục người đọc, người xem.
Trong lĩnh vực viết nội dung thương mại, Hero’s Journey cũng chứng tỏ sức mạnh thuyết phục vượt trội. Các thương hiệu thành công không chỉ bán sản phẩm, mà kể câu chuyện nơi sản phẩm của họ đóng vai “người hướng dẫn”, giúp khách hàng vượt qua thách thức và đạt được thành công. Đến đây, chúng ta có thể dễ dàng hình dung về chuỗi chiến dịch quảng cáo rất thành công của Biti’s Việt Nam - “Đi để trở về”. Một nghiên cứu của Nielsen2 chỉ ra rằng quảng cáo theo dạng kể chuyện có khả năng tăng ý định mua hàng lên đến 44% so với quảng cáo thuần thông tin.
Một trong những thông điệp ý nghĩa nhất mà Hành trình người viết gửi đến bạn đọc là: Mỗi chúng ta đều đang trải qua một hành trình anh hùng của cuộc đời mình. Dù bạn đang ở giai đoạn nào, vừa mới nghe “lời kêu gọi”, đang đối mặt với thử thách hay đã chạm tay vào “phần thưởng” – hãy luôn tin rằng bạn đang viết nên một câu chuyện giá trị.
Viết không chỉ là việc ghi lại những trải nghiệm. Viết còn là cách chúng ta kiến tạo, lưu giữ và truyền lại những bài học quý giá cho thế hệ kế thừa. Mỗi câu chuyện bạn kể, dù lớn lao hay nhỏ bé đều là một phần trong di sản cá nhân của bạn. Với sự dẫn dắt từ
Hành trình người viết
, bạn không chỉ học được cách tạo nên những câu chuyện hấp dẫn, mà còn được truyền cảm hứng để sống và viết. Hành trình sáng tạo vĩ đại của bạn bắt đầu từ chính hôm nay - ngay khi bạn cầm bút, mở laptop và sẵn sàng trở thành người hùng trong câu chuyện đời mình.
3 bước thực hành cấu trúc “Hành trình người anh hùng” trong xây dựng câu chuyện cá nhân
Bước 1: Xác định điểm khởi hành và tiếng gọi phiêu lưuMọi câu chuyện hấp dẫn đều bắt đầu bằng một "tiếng gọi" – một tình huống, một thử thách, hoặc một khát khao thôi thúc nhân vật rời khỏi vùng an toàn. Để xây dựng câu chuyện, trước tiên bạn cần xác định rõ: nhân vật chính của bạn (có thể là chính bạn, khách hàng hoặc nhân vật tưởng tượng) đang đối mặt với vấn đề gì? Điều gì khiến họ không thể tiếp tục sống như cũ? Việc khắc họa một hoàn cảnh đủ thuyết phục ngay từ đầu sẽ giúp người đọc lập tức bị cuốn vào hành trình.
Ví dụ: Tôi là một cô bé vùng sâu vùng xa, con nhà nông và ước mơ “đổi đời” bằng tri thức. Tôi nỗ lực học tập, nỗ lực tìm kiếm các cơ hội được khẳng định khả năng của mình trong lĩnh vực sáng tạo và văn chương. Tôi đã phải đối mặt và vượt qua nỗi sợ bị phán xét, tự ti và những định kiến để chinh phục ước mơ của riêng mình.
Bước 2: Dẫn dắt qua thử thách và sự chuyển hóa
Không có hành trình người hùng nào suôn sẻ. Hãy liệt kê những trở ngại, đối thủ, nỗi sợ hay thất bại mà nhân vật cần vượt qua. Chính những bước ngoặt này làm nên sự cao trào cảm xúc cho câu chuyện.
Song song đó, đừng quên làm nổi bật sự chuyển hóa nội tâm: nhân vật học được gì, thay đổi ra sao qua từng thử thách? Sự trưởng thành, khám phá sức mạnh bên trong là yếu tố cốt lõi khiến người đọc cảm thấy được truyền cảm hứng mạnh mẽ.
Ví dụ: Tôi tìm kiếm cơ hội qua việc viết bài gửi các báo để được cộng tác, tham gia các cuộc thi viết, các câu lạc bộ tình nguyện… Tuy nhiên, tôi đã nhận về rất nhiều email từ chối, các kết quả thi không đạt, nhiều đề nghị hợp tác không được duyệt… Nhưng thay vì nản lòng hoặc từ bỏ, chấp nhận việc ra trường với tấm bằng Sư phạm và trở thành một cô giáo dạy Văn. Tôi đã liên tục trau dồi khả năng viết, học thêm các kỹ năng, tham gia các khóa học về điện ảnh, nghệ thuật kể chuyện. Tôi nhận ra những kết quả công việc mà tôi đạt được sau này không chỉ là một sự công nhận cho những nỗ lực bền bỉ mà còn là hành trình chiến thắng bản thân, vượt qua nỗi sợ thất bại của chính mình.
Bước 3: Khép lại bằng chiến thắng và di sản
Câu chuyện kết thúc không chỉ bằng việc nhân vật vượt qua thử thách, mà còn bằng cách họ chia sẻ thành quả với cộng đồng, hoặc sống một cuộc đời mới đầy ý nghĩa.
Ở bước này, hãy nhấn mạnh bài học, giá trị mà nhân vật mang về sau hành trình. Một cái kết có chiều sâu không chỉ tạo ra sự hài lòng cho người đọc mà còn khuyến khích họ suy nghĩ về “hành trình người hùng” của chính mình.
Ví dụ: Tôi đã có cơ hội đi đến nhiều nơi, đứng trên nhiều sân khấu để chia sẻ về hành trình “dám” kể những câu chuyện của mình để có thể trở thành đồng tác giả sách ở tuổi 25 - một điều mà tôi hằng mơ ước. Thành công với mỗi người là rất khác nhau, nhưng với tôi đó chính là sự tò mò không ngừng về thế giới rộng lớn ngoài kia, là lòng khiêm hạ lắng nghe và là tinh thần dấn thân dám nghĩ, dám làm. Bằng những con chữ của mình, tôi đã có thể truyền đi niềm cảm hứng tuyệt vời ấy đến nhiều người hơn.
Kết
“Hành trình vạn dặm bắt đầu từ một bước chân” (Lão Tử), mỗi câu chuyện vĩ đại đều khởi nguồn từ một lựa chọn dám dấn thân ra khỏi vùng an toàn. Và chính bạn - cũng như nhân vật trong những câu chuyện bất hủ, hoàn toàn có thể trở thành người hùng trong hành trình cuộc đời mình. Như Christopher Vogler đã nhắn nhủ: “Nhưng phải giữ lấy hy vọng nhé, vì viết là phép màu. Ngay cả một hành động viết giản đơn cũng chứa đựng một điều kỳ diệu, một điều gì đó gần như thần giao cách cảm. Hãy nghĩ xem: Một người nào đó sống cách ta vạn dặm, sau ta hàng ngàn năm một ngày nào đó tìm thấy những gì ta từng viết, và thế là họ cảm nhận được ngay những suy nghĩ sâu thẳm nhất của ta”.
- Zak, P. J. (2013). The Moral Molecule: The Source of Love and Prosperity. Dutton.↩︎
- Nielsen. (2016). The Power of Storytelling in Advertising. Nielsen. Retrieved from https://www.nielsen.com↩︎
