Hồi tưởng lạc quan (Rosy retrospection) là một trong những cơ chế tâm lý bạn thực hiện trong vô thức. Ngỡ rằng nó chỉ tác động đến bản thân, nhưng bạn có biết chính nhưng hồi tường màu hồng này đang âm thầm gây ra định kiến về một thế hệ. Hãy cùng Watermelon khám phá ngay sau đây.
Khái niệm hồi tưởng lạc quan
Hồi tưởng lạc quan (Rosy Retrospection) là một hiện tượng tâm lý trong đó con người có xu hướng nhớ lại quá khứ với một cái nhìn lạc quan hơn so với thực tế khi sự kiện đó xảy ra. Nói cách khác, những trải nghiệm trong quá khứ thường được tô vẽ trở nên tốt đẹp hơn trong ký ức của chúng ta. Vậy do đâu mà có hiệu tượng này?
Cơ chế 1: Hiệu ứng làm dịu ký ức (Fading effect bias)
Một nghiên cứu về fading effect bias của W. Richard Walker cũng chỉ ra tại sau chúng ta có thiên hướng thiên vị quá khứ hơn. Thời gian có thể làm giảm bớt những cảm xúc tiêu cực liên quan đến các sự kiện trong quá khứ. Khi một sự kiện vừa xảy ra, nó có thể mang lại nhiều cảm xúc tiêu cực. Tuy nhiên, theo thời gian, những cảm xúc này dần biến mất, và chúng ta có xu hướng chỉ nhớ lại những khía cạnh tích cực của sự kiện đó.
Cơ chế 2: Sự tái tạo ký ức (Memory Reconstruction)
Bộ não của con người thường chọn lọc và lưu giữ những kỷ niệm tích cực hơn là tiêu cực. Điều này là do ký ức tích cực thường dễ chịu và dễ dàng hơn khi hồi tưởng. Khi nhìn lại, chúng ta có xu hướng nhấn mạnh những phần tốt đẹp của trải nghiệm và giảm thiểu hoặc quên đi những phần tiêu cực. Đó chính là cơ chế của Sự tái tạo ký ức (Memory Reconstruction).
Cơ chế 3: Tự bảo vệ bản thân (Self-Serving Motivation)
Con người có xu hướng duy trì một cái nhìn tích cực về bản thân và cuộc sống của họ. Hồi tưởng lạc quan có thể là một cơ chế bảo vệ giúp duy trì sự tự trọng và một cái nhìn tích cực về cuộc sống, bằng cách làm cho quá khứ trông có vẻ tốt đẹp hơn.
Thoạt nhìn đây là một sự hồi tương không có gì xấu. Nó như một cơ chế phức tạp giúp con người nhìn lại quá khứ với sự lạc quan và tích cực. Nhưng trong thời buổi bùng nổ thông tin hiện tại, nó có thực sự vô hại.
Tác động của hồi tưởng lạc quan đối với cách nhìn về thế hệ Z
Hồi tưởng lạc quan có thể ảnh hưởng đáng kể đến cách các thế hệ trước, như Gen X và Y, nhìn nhận về Gen Z. Khi thế hệ X và Y nhìn lại quá khứ của họ qua lăng kính của hồi tưởng lạc quan, họ có thể nhớ lại thời gian tuổi trẻ của mình một cách lý tưởng hóa.
Bị đánh giá là thụt lùi
Những người thuộc thế hệ trước có xu hướng nhìn lại thời trẻ của họ với những kỷ niệm đẹp và gắn liền với một xã hội có trật tự hơn, coi đó là "thời hoàng kim". Sự so sánh này tạo ra một quan niệm rằng thế hệ Z đang sống trong một thời đại “nay không bằng xưa” trong cả công việc lẫn đời sống văn hóa tinh thần.
Biểu hiện dễ thấy nhất là nhận xét Gen Z rất đòi hỏi nhưng lười biếng hơn những thế hệ trước. Do thế hệ này luôn yêu cầu nhiều về đãi ngộ (những gì họ được nhận) và luôn đặt những câu hỏi về ý nghĩa nhiệm vụ của mình (những gì họ làm). Hầu hết những người trẻ đều theo đuổi triết lý work smarter, not harder - làm việc thông minh hơn, không chăm chỉ hơn. Đây cũng là nguyên nhân khiến Gen Z bị đánh giá là thụt lùi về thái độ trong công việc. Nhưng thực chất đó chỉ là sự khác biệt ở văn hóa hối hả vốn gắn liền với tư tưởng ưu tiên lợi ích mà thế hệ này phải trải qua.
Chưa được thấu hiểu
Một tác động tiêu cực khác là việc hồi tưởng lạc quan có thể dẫn đến sự thiếu đồng cảm với những khó khăn và thách thức mà thế hệ Z đang phải đối mặt. Đúng là Gen Z lớn lên trong thời đại internet với nhiều thông tin trong tầm tay, nhưng họ cũng bị ném vào tình trạng bất ổn kinh tế và thị trường việc làm bấp bênh.
Thế hệ này đang trưởng thành trong bối cảnh toàn cầu hóa, biến đổi khí hậu, và sự phát triển nhanh chóng của công nghệ, đòi hỏi những kỹ năng và khả năng thích ứng mà thế hệ trước không cần phải đối mặt. Tuy nhiên, việc lý tưởng hóa quá khứ làm cho những khó khăn này trở nên mờ nhạt trong mắt của các thế hệ trước, dẫn đến những đánh giá khắt khe và không công bằng.
Bị đánh giá là thế hệ “dễ vỡ”
Những người thuộc thế hệ trước, khi nhớ về thời trẻ của mình, thường cho rằng họ đã phải đối mặt với nhiều khó khăn mà không có sự hỗ trợ từ công nghệ hay mạng xã hội một cách mạnh mẽ. Điều này dẫn đến việc họ đánh giá thế hệ Z, với những lo lắng về sức khỏe tinh thần, nhu cầu hỗ trợ cảm xúc và sự nhạy cảm trước các vấn đề xã hội, là yếu đuối và thiếu kiên cường.
Thay vì được đánh giá là thế hệ biết nhận thức và quan tâm đến bản thân, thì gen Z bị coi là một thế hệ mỏng manh. Điều này không chỉ gây ra sự hiểu lầm mà còn có thể làm trầm trọng thêm khoảng cách giữa các thế hệ, khiến cho sự đồng cảm và hợp tác trở nên khó khăn hơn trong xã hội hiện đại.
Gen Z và các thế hệ khác cần nhìn thoáng hơn
Rosy retrospection đôi khi xuất hiện như một quán tính, nó khiến chính mình cũng không nhận ra mình đang áp đặt định kiến lên người khác. Đây là vấn đề thời đại, cho nên không riêng một thế hệ nào phải chịu trách nhiệm thay vào đó những thành viên của ngôi nhà chung xã hội phải dần thay đổi.
Hiện nay, nhiều doanh nghiệp đã nhận ra Rosy retrospection gây kìm hãm sự phát triển và gây mất gắn kết trong xã hội thu nhỏ của mình, nên họ đã có rất nhiều nỗ lực để thay đổi và tạo ra môi trường tốt nhất có thể.
- Một số doanh nghiệp và tổ chức giáo dục đã bắt đầu tổ chức các chương trình đào tạo liên thế hệ, nơi mà các nhân viên thuộc nhiều độ tuổi khác nhau có thể cùng học hỏi và chia sẻ kinh nghiệm
Ví dụ: IBM đã triển khai chương trình "Reverse Mentorship" (Mentorship Đảo Ngược) nhằm thúc đẩy sự thấu hiểu giữa các thế hệ trong doanh nghiệp. Trong chương trình này, các nhân viên trẻ thuộc Gen Z sẽ hướng dẫn và chia sẻ với những người đi trước về các xu hướng công nghệ mới, kỹ năng số, và cách tiếp cận sáng tạo.
- Một số doanh nghiệp đang chuyển hướng đánh giá hiệu quả công việc dựa trên dữ liệu thực tế thay vì những kỳ vọng từ quá khứ. Ví dụ, các công ty như Microsoft và Amazon thường sử dụng dữ liệu về hiệu suất và phản hồi 360 độ để đánh giá nhân viên, thay vì chỉ dựa trên những nhận xét chủ quan.
Về phần mình, các bạn Gen Z cũng cần tự điều chỉnh bản thân để phù hợp với những tình huống thực tế. Đôi khi cái tôi cá nhân cần được hạ xuống để bạn có thể đặt chân đến vị trí cao hơn. Đây cũng là cách bạn chứng minh rằng những lời nhận xét về thế hệ mình chỉ là quơ đũa cả nắm.
Hồi tưởng lạc quan (Rosy retrospection) chỉ vô tình làm nhiều người đánh giá khắt khe với thế hệ Z. Đây chính là lúc bạn cần chủ động thay đổi nó để những hồi tưởng chỉ dừng lại ở ký ức chứ không ảnh hướng đến con đường tương lai của một ai đó. Nếu bạn đang quan tâm về những vấn đề liên quan đến phát triển bản thân tương tự, hãy tiếp tục theo dõi Watermelon nhé.
